کد مطلب:353 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:401
نماز مسافر
مسافر باید نماز ظهر و عصر و عشا را با هشت شرط شكسته بجا آورد، یعنی دو ركعت بخواند: شرط اول: آنكه سفر او كمتر از هشت فرسخ شرعی نباشد.
1272 كسی كه رفتن و برگشتن او هشت فرسخ است اگر رفتن او كمتر از چهار فرسخ نباشد باید نماز را شكسته بخواند بنابر این اگر رفتن سه فرسخ و برگشتن پنج فرسخ باشد باید نماز را تمام كند.
1273 اگر رفتن و برگشتن هشت فرسخ باشد باید نماز را شكسته بخواند چه همان روز و شب بخواهد برگردد یا غیر آن روز و شب.
1274 اگر سفر، مختصری از هشت فرسخ كمتر باشد یا انسان نداند كه سفر او هشت فرسخ است یا نه، نباید نماز را شكسته بخواند و چنانچه شك كند كه سفر او هشت فرسخ است یا نه، در صورتی كه تحقیق كردن برایش مشقت دارد باید نمازش را تمام بخواند و اگر مشقت ندارد بنابر احتیاط واجب باید تحقیق كند كه اگر دو عادل بگویند، یا بین مردم معروف باشد كه سفر او هشت فرسخ است نماز را شكسته بخواند.
1275 اگر یك عادل خبر دهد كه سفر انسان هشت فرسخ است بنابر احتیاط واجب باید نماز را هم شكسته بخواند و هم تمام بخواند و روزه بگیرد و قضای آن را هم بجا آورد.
1276 كسی كه یقین دارد سفر او هشت فرسخ است اگر نماز را شكسته بخواند و بعد بفهمد كه هشت فرسخ نبوده باید آن را چهار ركعتی بجا آورد و اگر وقت گذشته قضا نماید.
1277 كسی كه یقین دارد سفرش هشت فرسخ نیست یا شك دارد كه هشت فرسخ هست یا نه، چنانچه در بین راه بفهمد كه سفر او هشت فرسخ بوده اگر چه كمی از راه باقی باشد باید نماز را شكسته بخواند، و اگر بعد از تمام خواندن نماز فهمید سفرش هشت فرسخ بوده بنابر اقوی باید نماز را دوباره شكسته اعاده نماید و در صورتی كه وقت گذشته باشد باید بنابر احتیاط واجب نماز را دوباره قضا نماید.
1278 اگر بین دو محلی كه فاصله آنها كمتر از چهار فرسخ است چند مرتبه رفت و آمد كند اگر چه روی هم رفته هشت فرسخ شود باید نماز را تمام بخواند.
1279 اگر محلی دو راه داشته باشد یك راه آن كمتر از هشت فرسخ و راه دیگر آن هشت فرسخ یا بیشتر باشد چنانچه انسان از راهی كه هشت فرسخ است به آنجا برود باید نماز را شكسته بخواند و اگر از راهی كه هشت فرسخ نیست، برود باید تمام بخواند.
1280 اگر شهر دیوار دارد باید ابتدای هشت فرسخ را از دیوار شهر حساب كند، و اگر دیوار ندارد باید از خانه های آخر شهر حساب نماید. شرط دوم: آنكه از اول مسافرت قصد هشت فرسخ را داشته باشد، پس اگربه جایی كه كمتر از هشت فرسخ است مسافرت كند و بعد از رسیدن به آن جا قصد كند جایی برود كه با مقداری كه آمده هشت فرسخ شود، چون از اول قصد هشت فرسخ را نداشته باید نماز را تمام بخواند، ولی اگر بخواهد از آن جا هشت فرسخ برود یا چهار فرسخ برود و به وطنش یا به جایی كه می خواهد ده روز بماند برگردد باید نماز را شكسته بخواند.
1281 كسی كه نمی داند سفرش چند فرسخ است مثلا برای پیدا كردن گمشده ای مسافرت می كند و نمی داند كه چه مقدار باید برود تا آن را پیدا كند باید نماز را تمام بخواند ولی در برگشتن چنانچه تا وطنش یا جایی كه می خواهد ده روز در آن جا بماند هشت فرسخ یا بیشتر باشد باید نماز را شكسته بخواند و نیز اگر در بین رفتن قصد كند كه چهار فرسخ برود و برگردد چنانچه رفتن و برگشتن هشت فرسخ شود باید نماز را شكسته بخواند.
1282 مسافر در صورتی باید نماز را شكسته بخواند كه تصمیم داشته باشد هشت فرسخ برود پس كسی كه از شهر بیرون می رود و مثلا قصدش این است كه اگر رفیق پیدا كند سفر هشت فرسخی برود چنانچه اطمینان دارد كه رفیق پیدا می كند باید نماز را شكسته بخواند و اگر اطمینان ندارد باید تمام بخواند.
1283 كسی كه قصد هشت فرسخ دارد اگر چه در هر روز مقدار كمی راه برود وقتی به جایی برسد كه دیوار شهر را نبیند و اذان آن را نشنود باید نماز را شكسته بخواند ولی اگر در هر روز مقدار خیلی كمی راه برود كه نگویند مسافر است باید نمازش را تمام بخواند و احتیاط مستحب آن است كه هم شكسته و هم تمام بخواند.
1284 كسی كه در سفر به اختیار دیگری است مانند نوكری كه با آقای خود مسافرت می كند، چنانچه بداند سفر او هشت فرسخ است، باید نماز را شكسته بخواند.
1285 كسی كه در سفر به اختیار دیگری است اگر بداند یا گمان داشته باشد كه پیش از رسیدن به چهار فرسخ از او جدا می شود باید نماز را تمام بخواند.
1286 كسی كه در سفر به اختیار دیگری است اگر شك دارد كه پیش از رسیدن به چهار فرسخ از او جدا می شود یا نه باید نماز را شكسته بخواند و نیز اگر شك او از این جهت است كه احتمال می دهد مانعی برای سفر او پیش آید چنانچه احتمال او در نظر مردم بجا نباشد باید نمازش را شكسته بخواند. شرط سوم: آنكه در بین راه از قصد خود برنگردد، پس اگر پیش از رسیدن به چهار فرسخ از قصد خود برگردد، یا مردد شود، باید نماز را تمام بخواند.
1287 اگر بعد از رسیدن به چهار فرسخ از مسافرت منصرف شود چنانچه تصمیم داشته باشد كه همان جا بماند یا بعد از ده روز برگردد یا در برگشتن و ماندن مردد باشد، باید نماز را تمام بخواند.
1288 اگر بعد از رسیدن به چهار فرسخ از مسافرت منصرف شود و تصمیم داشته باشد كه برگردد باید نماز را شكسته بخواند.
1289 اگر برای رفتن به محلی حركت كند و بعد از رفتن مقداری از راه بخواهد جای دیگری برود، چنانچه از محل اولی كه حركت كرده تا جایی كه می خواهد برود هشت فرسخ باشد، باید نماز را شكسته بخواند.
1290 اگر پیش از آن كه به هشت فرسخ برسد مردد شود كه بقیه راه را برود یا نه، و در موقعی كه مردد است راه نرود و بعد تصمیم بگیرد كه بقیه راه را برود باید تا آخر مسافرت نماز را شكسته بخواند.
1291 اگر پیش از آن كه به هشت فرسخ برسد، مردد شود كه بقیه راه را برود یا نه، و در موقعی كه مردد است مقداری راه برود و بعد تصمیم بگیرد كه هشت فرسخ دیگر برود یا چهار فرسخ برود و برگردد تا آخر مسافرت باید نماز را شكسته بخواند.
1292 اگر پیش از آنكه به هشت فرسخ برسد مردد شود كه بقیه راه را برود یا نه، و در موقعی كه مردد است مقداری راه برود و بعد تصمیم بگیرد كه بقیه راه را برود چنانچه باقیمانده سفر او هشت فرسخ باشد یا چهار فرسخ باشد ولی بخواهد برود و برگردد باید نماز را شكسته بخواند ، ولی اگر راهی كه پیش از مردد شدن و راهی كه بعد از آن می رود روی هم هشت فرسخ باشد بنابر احتیاط نماز را هم شكسته و هم تمام بخواند اگر چه جمع واجب نیست و نماز شكسته است. شرط چهارم: آنكه نخواهد پیش از رسیدن به هشت فرسخ از وطن خود بگذرد، یا ده روز یا بیشتر در جایی بماند، پس كسی كه می خواهد پیش از رسیدن به هشت فرسخ از وطنش بگذرد، یا ده روز در محلی بماند باید نماز را تمام بخواند.
1293 كسی كه نمی داند پیش از رسیدن به هشت فرسخ از وطنش می گذرد یا نه،یا ده روز در محلی می ماند یا نه، باید نماز را تمام بخواند.
1294 كسی كه می خواهد پیش از رسیدن به هشت فرسخ از وطنش بگذرد یا ده روز در محلی بماند و نیز كسی كه مردد است كه از وطنش بگذرد یا ده روز در محلی بماند اگر از ماندن ده روز یا گذشتن از وطن منصرف شود، باز هم باید نماز را تمام بخواند ولی اگر باقیمانده راه هشت فرسخ باشد یا چهار فرسخ باشد و بخواهد برود و برگردد باید نماز را شكسته بخواند. شرط پنجم: آن كه برای كار حرام سفر نكند، و اگر برای كار حرامی مانند دزدی سفر كند، باید نماز را تمام بخواند. و همچنین است اگر خود سفر حرام باشد،مثل آن كه برای او ضرر داشته باشد، یا زن بدون اجازه شوهر سفری برود كه بر او واجب نباشد، ولی اگر مثل سفر حج واجب باشد، باید نماز را شكسته بخواند.
1295 سفری كه اسباب اذیت پدر و مادر باشد حرام است و انسان باید در آن سفر نماز را تمام بخواند و روزه هم بگیرد.
1296 كسی كه سفر او حرام نیست و برای كار حرام هم سفر نمی كند اگر چه در سفر، معصیتی انجام دهد مثلا غیبت كند یا شراب بخورد باید نماز را شكسته بخواند.
1297 اگر مخصوصا برای آن كه كار واجبی را ترك كند مسافرت نماید نمازش تمام است پس كسی كه بدهكار است اگر بتواند بدهی خود را بدهد و طلبكار هم مطالبه كند چنانچه در سفر نتواند بدهدی خود را بدهد مخصوصا برای فرار از دادن قرض مسافرت نماید باید نماز را تمام بخواند ولی اگر مخصوصا برای ترك واجب مسافرت نكند باید نماز را شكسته بخواند و احتیاط مستحب آن است كه هم شكسته و هم تمام بخواند.
1298 اگر سفر او سفر حرام نباشد ولی حیوان سواری یا مركب دیگری كه سوار است غصبی باشد نمازش شكسته است ولی اگر در زمین غصبی مسافرت كند بنابر احتیاط واجب باید نماز را هم شكسته و هم تمام بخواند.
1299 كسی كه با ظالم مسافرت می كند اگر ناچار نباشد و مسافرت او كمك به ظالم باشد باید نماز را تمام بخواند و اگر ناچار باشد یا مثلا برای نجات دادن مظلومی با او مسافرت كند، نمازش شكسته است.
1300 اگر به قصد تفریح و گردش مسافرت كند حرام نیست و باید نماز را شكسته بخواند.
1301 اگر برای لهو و خوشگذرانی به شكار رود نمازش تمام است و چنانچه برای تهیه معاش به شكار رود نمازش شكسته است و اگر برای كسب و زیاد كردن مال برود احتیاط واجب آن است كه نماز را هم شكسته و هم تمام بخواند و باید روزه نگیرد.
1302 كسی كه برای معصیت سفر كرده، موقعی كه از سفر برمی گردد اگر توبه كرده، باید نماز را شكسته بخواند و اگر توبه نكرده ، و چیزی هم كه بازگشت را از جزئیت سفر معصیت خارج كند حادث نشده باشد باید تمام بخواند و احتیاط مستحب آن است كه هم شكسته و هم تمام بخواند.
1303 كسی كه سفر او سفر معصیت است، اگر در بین راه از قصد معصیت برگردد چنانچه باقیمانده راه هشت فرسخ باشد یا چهار فرسخ باشد و بخواهد برود و برگرد باید نماز را شكسته بخواند.
1304 كسی كه برای معصیت سفر نكرده اگر در بین راه قصد كند كه بقیه راه را برای معصیت برود، باید نماز را تمام بخواند ولی نمازهایی را كه شكسته خوانده صحیح است. شرط ششم: آنكه از صحرانشینهایی نباشد كه در بیابانها گردش می كنند و هر جا آب و خوراك برای خود و حشمشان پیدا كنند می مانند و بعد از چندی به جای دیگر می روند و صحرانشینها در این مسافرتها باید نماز را تمام بخوانند.
1305 اگر یكی از صحرانشینها برای پیدا كردن منزل و چراگاه حیواناتشان سفر كند، چنانچه سفر او هشت فرسخ باشد احتیاطا واجب آن است كه هم شكسته و هم تمام بخواند.
1306 اگر صحرانشین برای زیارت یا حج یا تجارت و مانند اینها مسافرت كند، باید نماز را شكسته بخواند. شرط هفتم: آنكه شغل او مسافرت نباشد، بنابراین شتردار و راننده و چوبدار و كشتیبان و مانند اینها، اگرچه برای بردن اثاثیه منزل خود مسافرت كنند، در غیر سفر اول باید نماز را تمام بخوانند، ولی در سفر اول اگرچه طول بكشد، نمازشان شكسته است.
1307 كسی كه شغلش مسافرت است اگر برای كار دیگری مثلا برای زیارت یا حج مسافرت كند، باید نماز را شكسته بخواند ولی اگر مثلا شوفر، اتومبیل خود را برای زیارت كرایه دهد و در ضمن خودش هم زیارت كند، باید نماز را تمام بخواند.
1308 حمله دار یعنی كسی كه برای رساندن حاجیها به مكه مسافرت می كند چنانچه شغلش مسافرت باشد باید نماز را تمام بخواند، و اگر شغلش مسافرت نباشد، باید شكسته بخواند.
1309 كسی كه شغل او حمله داری است و حاجیها را از راه دور به مكه می برد، چنانچه تمام سال یا بیشتر سال را در راه باشد، باید نماز را تمام بخواند.
1310 كسی كه در مقداری از سال شغلش مسافرت است، مثل شوفری كه فقط در تابستان یا زمستان اتومبیل خود را كرایه می دهد، باید در سفری كه مشغول به كارش هست نماز را تمام بخواند و احتیاط مستحب آن است كه هم شكسته و هم تمام بخواند.
1311 راننده و دوره گردی كه در دو سه فرسخی شهر رفت و آمد می كند، چنانچه اتفاقا سفر هشت فرسخی برود ، باید نماز را شكسته بخواند.
1312 كسی كه شغلش مسافرت است، اگر ده روز یا بیشتر در وطن خود بماند،چه از اول قصد ماندن ده روز را داشته باشد چه بدون قصد بماند، باید در سفر اولی كه بعد از ده روز می رود، نماز را شكسته بخواند.
1313 كسی كه شغلش مسافرت است، اگر در غیر وطن خود ده روز بماند در سفر اولی كه بعد از ده روز می رود، باید نماز را شكسته بخواند چه از اول قصد ماندن ده روز را داشته باشد یا نداشته باشد.
1314 كسی كه شغلش مسافرت است، اگر شك كند كه در وطن خود یا جای دیگر ده روز مانده یا نه، باید نماز را تمام بخواند.
1315 كسی كه در شهرها سیاحت می كند و برای خود وطنی اختیار نكرده، باید نماز را تمام بخواند.
1316 كسی كه شغلش مسافرت نیست، اگر مثلا در شهری یا دهی جنسی دارد كه برای حمل آن مسافرتهای پی در پی می كند باید نماز را شكسته بخواند.
1317 كسی كه از وطنش صرف نظر كرده و می خواهد وطن دیگری برای خود اختیار كند، اگر شغلش مسافرت نباشد باید در مسافرت نماز را شكسته بخواند. شرط هشتم: آنكه به حد ترخص برسد، یعنی از وطنش یا جایی كه قصد كرده ده روز در آنجا بماند، بقدری دور شود كه دیوار شهر را نبیند و صدای اذان آن را نشنود، ولی باید در هوا غبار یا چیز دیگری نباشد كه از دیدن دیوار و شنیدن اذان جلوگیری كند، و لازم نیست بقدری دور شود كه مناره ها و گنبدها را نبیند، یا دیوارها هیچ پیدا نباشد، بلكه همین قدر كه دیوارها كاملا معلوم نباشد، كافی است.
1318 كسی كه به سفر می رود، اگر به جایی برسد كه اذان را نشنود، ولی دیوار شهر را ببیند یا دیوارها را نبیند و صدای اذان را بشنود، چنانچه بخواهد در آن جا نماز بخواند، بنابر احتیاط واجب باید هم شكسته و هم تمام بخواند.
1319 مسافری كه به وطنش برمی گردد، وقتی دیوار وطن خود را ببیند و صدای اذان آن را بشنود باید نماز را تمام بخواند ولی مسافری كه می خواهد ده روز در محلی بماند وقتی دیوار آن جا را ببیند و صدای اذانش را بشنود. بنابر احتیاط واجب باید نماز را تاخیر بیندازد تا به منزل برسد، یا نماز را هم شكسته و هم تمام بخواند.
1320 هرگاه شهر در بلندی باشد كه از دور دیده شود یا به قدری گود باشد كه اگر انسان كمی دور شود دیوار آن را نبیند كسی كه از آن شهر مسافرت می كند، وقتی به اندازه ای دور شود كه اگر آن شهر در زمین هموار بود دیوارش از آن جا دیده نمی شد باید نماز خود را شكسته بخواند و نیز اگر پستی و بلندی خانه ها بیشتر از معمول باشد باید ملاحظه معمول را بنماید.
1321 اگر از محلی مسافرت كند كه خانه و دیوار ندارد وقتی به جایی برسد كه اگر آن محل دیوار داشت از آن جا دیده نمی شد باید نماز را شكسته بخواند.
1322 اگر به قدری دور شود كه نداند صدایی را كه می شنود صدای اذان است یا صدای دیگری، باید نماز را شكسته بخواند، ولی اگر بفهمد اذان می گویند و كلمات آن را تشخیص ندهد باید تمام بخواند.
1323 اگر به قدری دور شود كه اذان خانه ها را نشنود ولی اذان شهر را كه معمولا در جای بلند می گویند بشنود نباید نماز را شكسته بخواند.
1324 اگر به جایی برسد كه اذان شهر را كه معمولا در جای بلند می گویند نشنود ولی اذانی را كه در جای خیلی بلند می گویند بشنود باید نماز را شكسته بخواند.
1325 اگر چشم یا گوش او، یا صدای اذان غیر معمولی باشد در محلی باید نماز را شكسته بخواند كه چشم متوسط دیوار خانه ها را نبیند و گوش متوسط صدای اذان معمولی را نشنود.
1326 اگر بخواهد در محلی نماز بخواند كه شك دارد به حد ترخص، یعنی جایی كه اذان را نشنود و دیوار را نبیند رسیده یا نه، باید نماز را تمام بخواند، و در موقع برگشتن اگر شك كند كه به حد ترخص رسیده یا نه، باید شكسته بخواند، و چون در بعضی موارد اشكال پیدا می كند باید آن جا نماز نخواند یا هم شكسته و هم تمام بخواند.
1327 مسافری كه در سفر از وطن خود عبور می كند وقتی به جایی برسد كه دیوار وطن خود را ببیند و صدای اذان آن را بشنود باید نماز را تمام بخواند.
1328 مسافری كه در بین مسافرت به وطنش رسیده ، تا وقتی در آن جا هست باید نماز را تمام بخواند ولی اگر بخواهد از آن جا هشت فرسخ برود یا چهار فرسخ برود و برگردد وقتی به جایی برسد كه دیوار وطن را نبیند و صدای اذان آن را نشنود باید نماز را شكسته بخواند.
1329 محلی را كه انسان برای اقامت و زندگی خود اختیار كرده وطن اوست چه در آن جا به دنیا آمده و وطن پدر و مادرش باشد، یا خودش آن جا را برای زندگی اختیار كرده باشد.
1330 اگر قصد دارد در محلی كه وطن اصیلش نیست مدتی بماند و بعد به جای دیگر رود، آن جا وطن او حساب نمی شود.
1331 تا انسان قصد ماندن همیشگی در جایی كه غیر وطن اصلی خودش است نداشته باشد وطن او حساب نمی شود مگر آن كه بدون قصد ماندن آن قدر بماند كه مردم بگویند این جا وطن او است.
1332 كسی كه در دو محل زندگی می كند مثلا شش ماه در شهری و شش ماه در شهر دیگر می ماند، هر دو وطن او است. و اگر بیشتر از دو محل را برای زندگی خود اختیار كرده باشد اشكال دارد و باید احتیاط مراعات شود.
1333 در غیر وطن اصلی و وطن غیر اصلی كه ذكر شد در جاهای دیگر اگر قصد اقامه نكند نمازش شكسته است چه ملكی در آن جا داشته باشد یا نداشته باشد و چه در آن جا شش ماه مانده باشد یا نه.
1334 اگر به جایی برسد كه وطن او بوده و از آن جا صرف نظر كرده نباید نماز را تمام بخواند، اگر چه وطن دیگری هم برای خود اختیار نكرده باشد.
1335 مسافری كه قصد دارد ده روز پشت سرهم در محلی بماند، یا می داند كه بدون اختیار ده روز در محلی می ماند، در آن محل باید
1336 مسافری كه می خواهد ده روز در محلی بماند لازم نیست قصد ماندن شب اول یا شب یازدهم را داشته باشد و همین كه قصد كند از اذان صبح روز اول تا غروب روز دهم بماند باید نماز را تمام بخواند، و همچنین اگر مثلا قصدش این باشد كه از ظهر روز اول تا ظهر روز یازدهم بماند، باید نماز را تمام بخواند.
1337 مسافری كه می خواهد ده روز در محلی بماند در صورتی باید نماز را تمام بخواند كه تمام ده روز را در یك جا بماند، پس اگر بخواهد مثلا ده روز در نجف و كوفه یا در تهران و شمیران بماند باید نماز را شكسته بخواند.
1338 مسافری كه می خواهد ده روز در محلی بماند اگر از اول قصد داشته باشد كه در بین ده روز به اطراف آن جا برود چنانچه جایی كه می خواهد برود خطه سور بلد اقامت یا از بساتین و مزارع و باغات اطراف آن باشد به مقداری كه رفتن به آن جا منافی با صدق و اقامت در بلد نباشد باید در تمام ده روز نماز را تمام بخواند ولی چنانچه بخواهد تا كمتر از چهار فرسخ برود چنانچه در نیت او باشد كه در بین ده روز فقط یك مرتبه برود و بیش از دو ساعت رفتن و برگشتن را طول ندهد، در همه ده روز باید نمازش را تمام بخواند.
1339 مسافری كه تصمیم ندارد ده روز در جایی بماند مثلا قصدش این است كه اگر رفیقش بیاید یا منزل خوبی پیدا كند ده روز بماند باید نماز را شكسته بخواند.
1340 كسی كه تصمیم دارد، ده روز در محلی بماند، اگر چه احتمال بدهد كه برای ماندن او مانعی برسد در صورتی كه مردم به احتمال او اعتنایی نكنند باید نماز را تمام بخواند.
1341 اگر مسافر بداند كه مثلا ده روز یا بیشتر به آخر ماه مانده و قصد كند كه تا آخر ماه در جایی بماند باید نماز را تمام بخواند ولی اگر نداند تا آخر ماه چقدر مانده و قصد كند كه تا آخر ماه بماند، باید نماز را شكسته بخواند اگرچه از موقعی كه قصد كرده تا آخر ماه ده روز یا بیشتر باشد.
1342 اگر مسافر قصد كند ده روز در محلی بماند، چنانچه پیش از خواندن یك نماز چهار ركعتی از ماندن منصرف شود، یا مردد شود كه در آن جا بماند یا به جای دیگر برود، باید نماز را شكسته بخواند واگر بعد از خواندن یك نماز چهار ركعتی از ماندن منصرف شود یا مردد شود تا وقتی در آن جا هست باید نماز را تمام بخواند.
1343 مسافری كه قصد كرده ده روز در محلی بماند اگر روزه بگیرد و بعد از ظهر از ماندن در آن جا منصرف شود چنانچه یك نماز چهار ركعتی خوانده باشد روزه اش صحیح است و تا وقتی در آن جا هست باید نمازهای خود را تمام بخواند و اگر یك نماز چهار ركعتی نخوانده باشد روزه آن روزش صحیح است اما نمازهای خود را باید شكسته بخواند و روزهای بعد هم نمی تواند روزه بگیرد.
1344 مسافری كه قصد كرده ده روز در محلی بماند اگر از ماندن منصرف شود و شك كند پیش از آن كه از قصد ماندن برگردد، یك نماز چهار ركعتی خوانده، یا نه باید نمازهای خود را شكسته بخواند.
1345 اگر مسافر به نیت این كه نماز را شكسته بخواند مشغول نماز شود و در بین نماز تصمیم بگیرد كه ده روز یا بیشتر بماند باید نماز را چهار ركعتی تمام نماید.
1346 مسافری كه قصد كرده، ده روز در جایی بماند، اگر در بین نماز چهار ركعتی از قصد خود برگردد، چنانچه مشغول ركعت سوم نشده، باید نماز را دو ركعتی تمام نماید و بقیه نمازهای خود را شكسته بخواند، و اگر مشغول ركعت سوم شده نمازش باطل است، و تا وقتی در آن جا هست باید نماز را شكسته بخواند اگر چه داخل در ركوع ركعت سوم شده باشد.
1347 مسافری كه قصد كرده ده روز در محلی بماند اگر بیشتر از ده روز در آن جا بماند تا وقتی مسافرت نكرده باید نمازش را تمام بخواند و لازم نیست دوباره قصد ماندن ده روز كند.
1348 مسافری كه قصد كرده ده روز در محلی بماند باید روزه واجب را بگیرد و می تواند روزه مستحبی را هم به جا آورد و نماز جمعه و نافله ظهر و عصر و عشا را هم بخواند.
1349 مسافری كه قصد كرده ده روز در جایی بماند اگر بعد از خواندن یك نماز چهار ركعتی بخواهد به جایی كه كمتر از چهار فرسخ است برود و برگردد به محل اقامه خود، باید نماز را تمام بخواند.
1350 مسافری كه قصد كرده ده روز در جایی بماند اگر بعد از خواندن یك نماز چهار ركعتی بخواهد به جای دیگری كه كمتر از هشت فرسخ است برود و ده روز در آن جا بماند باید در رفتن و در جایی كه قصد ماندن ده روز كرده، نمازهای خود را تمام بخواند ولی اگر در جایی كه می خواهد برود هشت فرسخ یا بیشتر باشد باید موقع رفتن نمازهای خود را شكسته بخواند و چنانچه در آن جا قصد ماندن ده روز كرد، نمازش را تمام بخواند.
1351 مسافری كه قصد كرده ده روز در محلی بماند اگر بعد از خواندن یك نماز چهار ركعتی بخواهد به جایی كه كمتر از چهار فرسخ است برود، چنانچه مردد باشد كه به محل اولش برگردد یا نه، یا به كلی از برگشتن به آن جا غافل باشد، یا بخواهد برگردد، ولی مردد باشد كه ده روز در آن جا بماند یا نه، یا آن كه از ده روز ماندن در آن جا و مسافرت از آن جا غافل باشد، باید از وقتی كه می رود تا برمی گردد و بعد از برگشتن نمازهای خود را تمام بخواند.
1352 اگر به خیال این كه رفقایش می خواهند ده روز در محلی بمانند قصد كند كه ده روز در آن جا بماند و بعد از خواندن یك نماز چهار ركعتی بفهمد كه آنها قصد نكرده اند اگر چه خودش هم از ماندن منصرف شود، تا مدتی كه در آن جا هست باید نماز را تمام بخواند.
1353 اگر مسافر بعد از رسیدن به هشت فرسخ، سی روز در محلی بماند و در تمام سی روز در رفتن و ماندن مردد باشد بعد از گذشتن سی روز اگر چه مقدار كمی در آن جا بماند باید نماز را تمام بخواند ولی اگر پیش از رسیدن به هشت فرسخ، در رفتن بقیه راه مردد شود، از وقتی كه مردد می شود باید نماز را تمام بخواند.
1354 مسافری كه می خواهد نه روز یا كمتر در محلی بماند اگر بعد از آن كه نه روز یا كمتر در آن جا ماند بخواهد دوباره نه روز دیگر یا كمتر بماند همین طور تا سی روز، روز سی و یكم باید نماز را تمام بخواند.
1355 مسافری كه سی روز مردد بوده، در صورتی باید نماز را تمام بخواند كه سی روز را در یك جا بماند، پس اگر مقداری از آن را در جایی و مقداری را در جای دیگر بماند، بعد از سی روز هم باید نماز را شكسته بخواند.
مسائل متفرقه
1356 مسافر می تواند در مسجد الحرام و مسجد پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم و مسجد كوفه نمازش را تمام بخواند. ولی اگر بخواهد در جایی كه اول جزو این مساجد نبوده و بعد به این مساجد اضافه شده نماز بخواند احتیاط مستحب آن است كه شكسته بخواند اگر چه اقوی، صحت تمام است و نیز مسافر می تواند در حرم و رواق حضرت سید الشهدا علیه السلام بلكه در مسجد متصل به حرم نماز را تمام بخواند.
1357 كسی كه می داند مسافر است و باید نماز را شكسته بخواند، اگر در غیر چهار مكانی كه در مساله پیش گفته شد عمدا تمام بخواند نمازش باطل است. و نیز اگر فراموش كند كه نماز مسافر شكسته است و تمام بخواند باید نماز را دوباره بخواند، و اگر بعد از وقت یادش بیاید، بنابر احتیاط واجب باید قضا نماید.
1358 كسی كه می داند مسافر است و باید نماز را شكسته بخواند، اگر فراموش كند و بدون توجه و به طور عادت تمام بخواند نمازش باطل است، و نیز اگر حكم مسافر و سفر خود را فراموش كرده باشد در صورتی كه وقت داشته باشد نمازش را دوباره بخواند بلكه اگر وقت هم گذشته باشد بنابر احتیاط واجب باید قضا نماید.
1359 مسافری كه نمی داند باید نماز را شكسته بخواند، اگر تمام بخواند نمازش صحیح است.
1360 مسافری كه می داند باید نماز را شكسته بخواند اگر بعضی از خصوصیات آن را نداند مثلا نداند كه در سفر هشت فرسخی باید شكسته بخواند چنانچه تمام بخواند در صورتی كه وقت باقی است، باید نماز شكسته بخواند، و اگر وقت گذشته باید شكسته قضا نماید.
1361 مسافری كه می داند باید نماز را شكسته بخواند اگر به گمان اینكه سفر اوكمتر از هشت فرسخ است تمام بخواند وقتی بفهمد كه سفرش هشت فرسخ بوده، نمازی را كه تمام خوانده باید دوباره شكسته بخواند و اگر وقت هم گذشته باید شكسته قضا نماید.
1362 اگر فراموش كند كه مسافر است و نماز را تمام بخواند چنانچه در وقت یادش بیاید باید شكسته به جا آورد و اگر بعد از وقت یادش بیاید قضای آن نماز بر او واجب نیست.
1363 كسی كه باید نماز را تمام بخواند، اگر شكسته بجا آورد در هر صورت نمازش باطل است.
1364 اگر مشغول نماز چهار ركعتی شود و در بین نماز یادش بیاید كه مسافر است یا لتفت شود كه سفر او هشت فرسخ است چنانچه به ركوع ركعت سوم نرفته، باید نماز را دو ركعتی تمام كند و اگر به ركوع ركعت سوم رفته نمازش باطل است ودر صورتی كه به مقدار خواندن یك ركعت هم وقت داشته باشد باید نماز را شكسته بخواند.
1365 اگر مسافر بعضی از خصوصیات نماز مسافر را نداند، مثلا نداند كه اگر چهار فرسخ برود و همان روز یا شب آن برگردد باید شكسته بخواند، چنانچه به نیت نماز چهار ركعتی مشغول نماز شود و پیش از ركوع ركعت سوم مساله را بفهمد باید نماز را دو ركعتی تمام كند و اگر در ركوع ملتفت شود نمازش باطل است و در صورتی كه به مقدار یك ركعت از وقت هم مانده باشد باید نماز را شكسته بخواند.
1366 مسافری كه باید نماز را تمام بخواند اگر به واسطه ندانستن مساله به نیت نماز دو ركعتی مشغول نماز شود و در بین نماز مساله را بفهمد باید نماز را چهار ركعتی تمام كند و احتیاط مستحب آن است كه بعد از تمام شدن نماز دوباره آن نماز را چهار ركعتی بخواند.
1367 مسافری كه نماز نخوانده اگر پیش از تمام شدن وقت به وطنش برسد، یا به جایی برسد كه می خواهد ده روز در آنجا بماند باید نماز را تمام بخواند و كسی كه مسافر نیست اگر در اول وقت نماز نخواند و مسافرت كند در سفر باید نماز را شكسته بخواند.
1368 اگر از مسافری كه باید نماز را شكسته بخواند نماز ظهر یا عصر یا عشاء قضا شود باید آن را دو ركعتی قضا نماید اگرچه در غیر سفر بخواهد قضای آن را به جا آورد و اگر از كسی كه مسافر نیست یكی از این سه نماز قضا شود باید چهار ركعتی قضا نماید اگرچه در سفر بخواهد آن را قضا نماید.
1369 مستحب است مسافر بعد از هر نمازی كه شكسته می خواند سی مرتبه بگوید: "سبحان الله و الحمد لله و لا اله الا الله و الله اكبر" و در تعقیب نماز ظهر و عصر و عشا بیشتر سفارش شده است. بلكه بهتر است در تعقیب این سه نماز شصت مرتبه بگوید.
1272 كسی كه رفتن و برگشتن او هشت فرسخ است اگر رفتن او كمتر از چهار فرسخ نباشد باید نماز را شكسته بخواند بنابر این اگر رفتن سه فرسخ و برگشتن پنج فرسخ باشد باید نماز را تمام كند.
1273 اگر رفتن و برگشتن هشت فرسخ باشد باید نماز را شكسته بخواند چه همان روز و شب بخواهد برگردد یا غیر آن روز و شب.
1274 اگر سفر، مختصری از هشت فرسخ كمتر باشد یا انسان نداند كه سفر او هشت فرسخ است یا نه، نباید نماز را شكسته بخواند و چنانچه شك كند كه سفر او هشت فرسخ است یا نه، در صورتی كه تحقیق كردن برایش مشقت دارد باید نمازش را تمام بخواند و اگر مشقت ندارد بنابر احتیاط واجب باید تحقیق كند كه اگر دو عادل بگویند، یا بین مردم معروف باشد كه سفر او هشت فرسخ است نماز را شكسته بخواند.
1275 اگر یك عادل خبر دهد كه سفر انسان هشت فرسخ است بنابر احتیاط واجب باید نماز را هم شكسته بخواند و هم تمام بخواند و روزه بگیرد و قضای آن را هم بجا آورد.
1276 كسی كه یقین دارد سفر او هشت فرسخ است اگر نماز را شكسته بخواند و بعد بفهمد كه هشت فرسخ نبوده باید آن را چهار ركعتی بجا آورد و اگر وقت گذشته قضا نماید.
1277 كسی كه یقین دارد سفرش هشت فرسخ نیست یا شك دارد كه هشت فرسخ هست یا نه، چنانچه در بین راه بفهمد كه سفر او هشت فرسخ بوده اگر چه كمی از راه باقی باشد باید نماز را شكسته بخواند، و اگر بعد از تمام خواندن نماز فهمید سفرش هشت فرسخ بوده بنابر اقوی باید نماز را دوباره شكسته اعاده نماید و در صورتی كه وقت گذشته باشد باید بنابر احتیاط واجب نماز را دوباره قضا نماید.
1278 اگر بین دو محلی كه فاصله آنها كمتر از چهار فرسخ است چند مرتبه رفت و آمد كند اگر چه روی هم رفته هشت فرسخ شود باید نماز را تمام بخواند.
1279 اگر محلی دو راه داشته باشد یك راه آن كمتر از هشت فرسخ و راه دیگر آن هشت فرسخ یا بیشتر باشد چنانچه انسان از راهی كه هشت فرسخ است به آنجا برود باید نماز را شكسته بخواند و اگر از راهی كه هشت فرسخ نیست، برود باید تمام بخواند.
1280 اگر شهر دیوار دارد باید ابتدای هشت فرسخ را از دیوار شهر حساب كند، و اگر دیوار ندارد باید از خانه های آخر شهر حساب نماید. شرط دوم: آنكه از اول مسافرت قصد هشت فرسخ را داشته باشد، پس اگربه جایی كه كمتر از هشت فرسخ است مسافرت كند و بعد از رسیدن به آن جا قصد كند جایی برود كه با مقداری كه آمده هشت فرسخ شود، چون از اول قصد هشت فرسخ را نداشته باید نماز را تمام بخواند، ولی اگر بخواهد از آن جا هشت فرسخ برود یا چهار فرسخ برود و به وطنش یا به جایی كه می خواهد ده روز بماند برگردد باید نماز را شكسته بخواند.
1281 كسی كه نمی داند سفرش چند فرسخ است مثلا برای پیدا كردن گمشده ای مسافرت می كند و نمی داند كه چه مقدار باید برود تا آن را پیدا كند باید نماز را تمام بخواند ولی در برگشتن چنانچه تا وطنش یا جایی كه می خواهد ده روز در آن جا بماند هشت فرسخ یا بیشتر باشد باید نماز را شكسته بخواند و نیز اگر در بین رفتن قصد كند كه چهار فرسخ برود و برگردد چنانچه رفتن و برگشتن هشت فرسخ شود باید نماز را شكسته بخواند.
1282 مسافر در صورتی باید نماز را شكسته بخواند كه تصمیم داشته باشد هشت فرسخ برود پس كسی كه از شهر بیرون می رود و مثلا قصدش این است كه اگر رفیق پیدا كند سفر هشت فرسخی برود چنانچه اطمینان دارد كه رفیق پیدا می كند باید نماز را شكسته بخواند و اگر اطمینان ندارد باید تمام بخواند.
1283 كسی كه قصد هشت فرسخ دارد اگر چه در هر روز مقدار كمی راه برود وقتی به جایی برسد كه دیوار شهر را نبیند و اذان آن را نشنود باید نماز را شكسته بخواند ولی اگر در هر روز مقدار خیلی كمی راه برود كه نگویند مسافر است باید نمازش را تمام بخواند و احتیاط مستحب آن است كه هم شكسته و هم تمام بخواند.
1284 كسی كه در سفر به اختیار دیگری است مانند نوكری كه با آقای خود مسافرت می كند، چنانچه بداند سفر او هشت فرسخ است، باید نماز را شكسته بخواند.
1285 كسی كه در سفر به اختیار دیگری است اگر بداند یا گمان داشته باشد كه پیش از رسیدن به چهار فرسخ از او جدا می شود باید نماز را تمام بخواند.
1286 كسی كه در سفر به اختیار دیگری است اگر شك دارد كه پیش از رسیدن به چهار فرسخ از او جدا می شود یا نه باید نماز را شكسته بخواند و نیز اگر شك او از این جهت است كه احتمال می دهد مانعی برای سفر او پیش آید چنانچه احتمال او در نظر مردم بجا نباشد باید نمازش را شكسته بخواند. شرط سوم: آنكه در بین راه از قصد خود برنگردد، پس اگر پیش از رسیدن به چهار فرسخ از قصد خود برگردد، یا مردد شود، باید نماز را تمام بخواند.
1287 اگر بعد از رسیدن به چهار فرسخ از مسافرت منصرف شود چنانچه تصمیم داشته باشد كه همان جا بماند یا بعد از ده روز برگردد یا در برگشتن و ماندن مردد باشد، باید نماز را تمام بخواند.
1288 اگر بعد از رسیدن به چهار فرسخ از مسافرت منصرف شود و تصمیم داشته باشد كه برگردد باید نماز را شكسته بخواند.
1289 اگر برای رفتن به محلی حركت كند و بعد از رفتن مقداری از راه بخواهد جای دیگری برود، چنانچه از محل اولی كه حركت كرده تا جایی كه می خواهد برود هشت فرسخ باشد، باید نماز را شكسته بخواند.
1290 اگر پیش از آن كه به هشت فرسخ برسد مردد شود كه بقیه راه را برود یا نه، و در موقعی كه مردد است راه نرود و بعد تصمیم بگیرد كه بقیه راه را برود باید تا آخر مسافرت نماز را شكسته بخواند.
1291 اگر پیش از آن كه به هشت فرسخ برسد، مردد شود كه بقیه راه را برود یا نه، و در موقعی كه مردد است مقداری راه برود و بعد تصمیم بگیرد كه هشت فرسخ دیگر برود یا چهار فرسخ برود و برگردد تا آخر مسافرت باید نماز را شكسته بخواند.
1292 اگر پیش از آنكه به هشت فرسخ برسد مردد شود كه بقیه راه را برود یا نه، و در موقعی كه مردد است مقداری راه برود و بعد تصمیم بگیرد كه بقیه راه را برود چنانچه باقیمانده سفر او هشت فرسخ باشد یا چهار فرسخ باشد ولی بخواهد برود و برگردد باید نماز را شكسته بخواند ، ولی اگر راهی كه پیش از مردد شدن و راهی كه بعد از آن می رود روی هم هشت فرسخ باشد بنابر احتیاط نماز را هم شكسته و هم تمام بخواند اگر چه جمع واجب نیست و نماز شكسته است. شرط چهارم: آنكه نخواهد پیش از رسیدن به هشت فرسخ از وطن خود بگذرد، یا ده روز یا بیشتر در جایی بماند، پس كسی كه می خواهد پیش از رسیدن به هشت فرسخ از وطنش بگذرد، یا ده روز در محلی بماند باید نماز را تمام بخواند.
1293 كسی كه نمی داند پیش از رسیدن به هشت فرسخ از وطنش می گذرد یا نه،یا ده روز در محلی می ماند یا نه، باید نماز را تمام بخواند.
1294 كسی كه می خواهد پیش از رسیدن به هشت فرسخ از وطنش بگذرد یا ده روز در محلی بماند و نیز كسی كه مردد است كه از وطنش بگذرد یا ده روز در محلی بماند اگر از ماندن ده روز یا گذشتن از وطن منصرف شود، باز هم باید نماز را تمام بخواند ولی اگر باقیمانده راه هشت فرسخ باشد یا چهار فرسخ باشد و بخواهد برود و برگردد باید نماز را شكسته بخواند. شرط پنجم: آن كه برای كار حرام سفر نكند، و اگر برای كار حرامی مانند دزدی سفر كند، باید نماز را تمام بخواند. و همچنین است اگر خود سفر حرام باشد،مثل آن كه برای او ضرر داشته باشد، یا زن بدون اجازه شوهر سفری برود كه بر او واجب نباشد، ولی اگر مثل سفر حج واجب باشد، باید نماز را شكسته بخواند.
1295 سفری كه اسباب اذیت پدر و مادر باشد حرام است و انسان باید در آن سفر نماز را تمام بخواند و روزه هم بگیرد.
1296 كسی كه سفر او حرام نیست و برای كار حرام هم سفر نمی كند اگر چه در سفر، معصیتی انجام دهد مثلا غیبت كند یا شراب بخورد باید نماز را شكسته بخواند.
1297 اگر مخصوصا برای آن كه كار واجبی را ترك كند مسافرت نماید نمازش تمام است پس كسی كه بدهكار است اگر بتواند بدهی خود را بدهد و طلبكار هم مطالبه كند چنانچه در سفر نتواند بدهدی خود را بدهد مخصوصا برای فرار از دادن قرض مسافرت نماید باید نماز را تمام بخواند ولی اگر مخصوصا برای ترك واجب مسافرت نكند باید نماز را شكسته بخواند و احتیاط مستحب آن است كه هم شكسته و هم تمام بخواند.
1298 اگر سفر او سفر حرام نباشد ولی حیوان سواری یا مركب دیگری كه سوار است غصبی باشد نمازش شكسته است ولی اگر در زمین غصبی مسافرت كند بنابر احتیاط واجب باید نماز را هم شكسته و هم تمام بخواند.
1299 كسی كه با ظالم مسافرت می كند اگر ناچار نباشد و مسافرت او كمك به ظالم باشد باید نماز را تمام بخواند و اگر ناچار باشد یا مثلا برای نجات دادن مظلومی با او مسافرت كند، نمازش شكسته است.
1300 اگر به قصد تفریح و گردش مسافرت كند حرام نیست و باید نماز را شكسته بخواند.
1301 اگر برای لهو و خوشگذرانی به شكار رود نمازش تمام است و چنانچه برای تهیه معاش به شكار رود نمازش شكسته است و اگر برای كسب و زیاد كردن مال برود احتیاط واجب آن است كه نماز را هم شكسته و هم تمام بخواند و باید روزه نگیرد.
1302 كسی كه برای معصیت سفر كرده، موقعی كه از سفر برمی گردد اگر توبه كرده، باید نماز را شكسته بخواند و اگر توبه نكرده ، و چیزی هم كه بازگشت را از جزئیت سفر معصیت خارج كند حادث نشده باشد باید تمام بخواند و احتیاط مستحب آن است كه هم شكسته و هم تمام بخواند.
1303 كسی كه سفر او سفر معصیت است، اگر در بین راه از قصد معصیت برگردد چنانچه باقیمانده راه هشت فرسخ باشد یا چهار فرسخ باشد و بخواهد برود و برگرد باید نماز را شكسته بخواند.
1304 كسی كه برای معصیت سفر نكرده اگر در بین راه قصد كند كه بقیه راه را برای معصیت برود، باید نماز را تمام بخواند ولی نمازهایی را كه شكسته خوانده صحیح است. شرط ششم: آنكه از صحرانشینهایی نباشد كه در بیابانها گردش می كنند و هر جا آب و خوراك برای خود و حشمشان پیدا كنند می مانند و بعد از چندی به جای دیگر می روند و صحرانشینها در این مسافرتها باید نماز را تمام بخوانند.
1305 اگر یكی از صحرانشینها برای پیدا كردن منزل و چراگاه حیواناتشان سفر كند، چنانچه سفر او هشت فرسخ باشد احتیاطا واجب آن است كه هم شكسته و هم تمام بخواند.
1306 اگر صحرانشین برای زیارت یا حج یا تجارت و مانند اینها مسافرت كند، باید نماز را شكسته بخواند. شرط هفتم: آنكه شغل او مسافرت نباشد، بنابراین شتردار و راننده و چوبدار و كشتیبان و مانند اینها، اگرچه برای بردن اثاثیه منزل خود مسافرت كنند، در غیر سفر اول باید نماز را تمام بخوانند، ولی در سفر اول اگرچه طول بكشد، نمازشان شكسته است.
1307 كسی كه شغلش مسافرت است اگر برای كار دیگری مثلا برای زیارت یا حج مسافرت كند، باید نماز را شكسته بخواند ولی اگر مثلا شوفر، اتومبیل خود را برای زیارت كرایه دهد و در ضمن خودش هم زیارت كند، باید نماز را تمام بخواند.
1308 حمله دار یعنی كسی كه برای رساندن حاجیها به مكه مسافرت می كند چنانچه شغلش مسافرت باشد باید نماز را تمام بخواند، و اگر شغلش مسافرت نباشد، باید شكسته بخواند.
1309 كسی كه شغل او حمله داری است و حاجیها را از راه دور به مكه می برد، چنانچه تمام سال یا بیشتر سال را در راه باشد، باید نماز را تمام بخواند.
1310 كسی كه در مقداری از سال شغلش مسافرت است، مثل شوفری كه فقط در تابستان یا زمستان اتومبیل خود را كرایه می دهد، باید در سفری كه مشغول به كارش هست نماز را تمام بخواند و احتیاط مستحب آن است كه هم شكسته و هم تمام بخواند.
1311 راننده و دوره گردی كه در دو سه فرسخی شهر رفت و آمد می كند، چنانچه اتفاقا سفر هشت فرسخی برود ، باید نماز را شكسته بخواند.
1312 كسی كه شغلش مسافرت است، اگر ده روز یا بیشتر در وطن خود بماند،چه از اول قصد ماندن ده روز را داشته باشد چه بدون قصد بماند، باید در سفر اولی كه بعد از ده روز می رود، نماز را شكسته بخواند.
1313 كسی كه شغلش مسافرت است، اگر در غیر وطن خود ده روز بماند در سفر اولی كه بعد از ده روز می رود، باید نماز را شكسته بخواند چه از اول قصد ماندن ده روز را داشته باشد یا نداشته باشد.
1314 كسی كه شغلش مسافرت است، اگر شك كند كه در وطن خود یا جای دیگر ده روز مانده یا نه، باید نماز را تمام بخواند.
1315 كسی كه در شهرها سیاحت می كند و برای خود وطنی اختیار نكرده، باید نماز را تمام بخواند.
1316 كسی كه شغلش مسافرت نیست، اگر مثلا در شهری یا دهی جنسی دارد كه برای حمل آن مسافرتهای پی در پی می كند باید نماز را شكسته بخواند.
1317 كسی كه از وطنش صرف نظر كرده و می خواهد وطن دیگری برای خود اختیار كند، اگر شغلش مسافرت نباشد باید در مسافرت نماز را شكسته بخواند. شرط هشتم: آنكه به حد ترخص برسد، یعنی از وطنش یا جایی كه قصد كرده ده روز در آنجا بماند، بقدری دور شود كه دیوار شهر را نبیند و صدای اذان آن را نشنود، ولی باید در هوا غبار یا چیز دیگری نباشد كه از دیدن دیوار و شنیدن اذان جلوگیری كند، و لازم نیست بقدری دور شود كه مناره ها و گنبدها را نبیند، یا دیوارها هیچ پیدا نباشد، بلكه همین قدر كه دیوارها كاملا معلوم نباشد، كافی است.
1318 كسی كه به سفر می رود، اگر به جایی برسد كه اذان را نشنود، ولی دیوار شهر را ببیند یا دیوارها را نبیند و صدای اذان را بشنود، چنانچه بخواهد در آن جا نماز بخواند، بنابر احتیاط واجب باید هم شكسته و هم تمام بخواند.
1319 مسافری كه به وطنش برمی گردد، وقتی دیوار وطن خود را ببیند و صدای اذان آن را بشنود باید نماز را تمام بخواند ولی مسافری كه می خواهد ده روز در محلی بماند وقتی دیوار آن جا را ببیند و صدای اذانش را بشنود. بنابر احتیاط واجب باید نماز را تاخیر بیندازد تا به منزل برسد، یا نماز را هم شكسته و هم تمام بخواند.
1320 هرگاه شهر در بلندی باشد كه از دور دیده شود یا به قدری گود باشد كه اگر انسان كمی دور شود دیوار آن را نبیند كسی كه از آن شهر مسافرت می كند، وقتی به اندازه ای دور شود كه اگر آن شهر در زمین هموار بود دیوارش از آن جا دیده نمی شد باید نماز خود را شكسته بخواند و نیز اگر پستی و بلندی خانه ها بیشتر از معمول باشد باید ملاحظه معمول را بنماید.
1321 اگر از محلی مسافرت كند كه خانه و دیوار ندارد وقتی به جایی برسد كه اگر آن محل دیوار داشت از آن جا دیده نمی شد باید نماز را شكسته بخواند.
1322 اگر به قدری دور شود كه نداند صدایی را كه می شنود صدای اذان است یا صدای دیگری، باید نماز را شكسته بخواند، ولی اگر بفهمد اذان می گویند و كلمات آن را تشخیص ندهد باید تمام بخواند.
1323 اگر به قدری دور شود كه اذان خانه ها را نشنود ولی اذان شهر را كه معمولا در جای بلند می گویند بشنود نباید نماز را شكسته بخواند.
1324 اگر به جایی برسد كه اذان شهر را كه معمولا در جای بلند می گویند نشنود ولی اذانی را كه در جای خیلی بلند می گویند بشنود باید نماز را شكسته بخواند.
1325 اگر چشم یا گوش او، یا صدای اذان غیر معمولی باشد در محلی باید نماز را شكسته بخواند كه چشم متوسط دیوار خانه ها را نبیند و گوش متوسط صدای اذان معمولی را نشنود.
1326 اگر بخواهد در محلی نماز بخواند كه شك دارد به حد ترخص، یعنی جایی كه اذان را نشنود و دیوار را نبیند رسیده یا نه، باید نماز را تمام بخواند، و در موقع برگشتن اگر شك كند كه به حد ترخص رسیده یا نه، باید شكسته بخواند، و چون در بعضی موارد اشكال پیدا می كند باید آن جا نماز نخواند یا هم شكسته و هم تمام بخواند.
1327 مسافری كه در سفر از وطن خود عبور می كند وقتی به جایی برسد كه دیوار وطن خود را ببیند و صدای اذان آن را بشنود باید نماز را تمام بخواند.
1328 مسافری كه در بین مسافرت به وطنش رسیده ، تا وقتی در آن جا هست باید نماز را تمام بخواند ولی اگر بخواهد از آن جا هشت فرسخ برود یا چهار فرسخ برود و برگردد وقتی به جایی برسد كه دیوار وطن را نبیند و صدای اذان آن را نشنود باید نماز را شكسته بخواند.
1329 محلی را كه انسان برای اقامت و زندگی خود اختیار كرده وطن اوست چه در آن جا به دنیا آمده و وطن پدر و مادرش باشد، یا خودش آن جا را برای زندگی اختیار كرده باشد.
1330 اگر قصد دارد در محلی كه وطن اصیلش نیست مدتی بماند و بعد به جای دیگر رود، آن جا وطن او حساب نمی شود.
1331 تا انسان قصد ماندن همیشگی در جایی كه غیر وطن اصلی خودش است نداشته باشد وطن او حساب نمی شود مگر آن كه بدون قصد ماندن آن قدر بماند كه مردم بگویند این جا وطن او است.
1332 كسی كه در دو محل زندگی می كند مثلا شش ماه در شهری و شش ماه در شهر دیگر می ماند، هر دو وطن او است. و اگر بیشتر از دو محل را برای زندگی خود اختیار كرده باشد اشكال دارد و باید احتیاط مراعات شود.
1333 در غیر وطن اصلی و وطن غیر اصلی كه ذكر شد در جاهای دیگر اگر قصد اقامه نكند نمازش شكسته است چه ملكی در آن جا داشته باشد یا نداشته باشد و چه در آن جا شش ماه مانده باشد یا نه.
1334 اگر به جایی برسد كه وطن او بوده و از آن جا صرف نظر كرده نباید نماز را تمام بخواند، اگر چه وطن دیگری هم برای خود اختیار نكرده باشد.
1335 مسافری كه قصد دارد ده روز پشت سرهم در محلی بماند، یا می داند كه بدون اختیار ده روز در محلی می ماند، در آن محل باید
1336 مسافری كه می خواهد ده روز در محلی بماند لازم نیست قصد ماندن شب اول یا شب یازدهم را داشته باشد و همین كه قصد كند از اذان صبح روز اول تا غروب روز دهم بماند باید نماز را تمام بخواند، و همچنین اگر مثلا قصدش این باشد كه از ظهر روز اول تا ظهر روز یازدهم بماند، باید نماز را تمام بخواند.
1337 مسافری كه می خواهد ده روز در محلی بماند در صورتی باید نماز را تمام بخواند كه تمام ده روز را در یك جا بماند، پس اگر بخواهد مثلا ده روز در نجف و كوفه یا در تهران و شمیران بماند باید نماز را شكسته بخواند.
1338 مسافری كه می خواهد ده روز در محلی بماند اگر از اول قصد داشته باشد كه در بین ده روز به اطراف آن جا برود چنانچه جایی كه می خواهد برود خطه سور بلد اقامت یا از بساتین و مزارع و باغات اطراف آن باشد به مقداری كه رفتن به آن جا منافی با صدق و اقامت در بلد نباشد باید در تمام ده روز نماز را تمام بخواند ولی چنانچه بخواهد تا كمتر از چهار فرسخ برود چنانچه در نیت او باشد كه در بین ده روز فقط یك مرتبه برود و بیش از دو ساعت رفتن و برگشتن را طول ندهد، در همه ده روز باید نمازش را تمام بخواند.
1339 مسافری كه تصمیم ندارد ده روز در جایی بماند مثلا قصدش این است كه اگر رفیقش بیاید یا منزل خوبی پیدا كند ده روز بماند باید نماز را شكسته بخواند.
1340 كسی كه تصمیم دارد، ده روز در محلی بماند، اگر چه احتمال بدهد كه برای ماندن او مانعی برسد در صورتی كه مردم به احتمال او اعتنایی نكنند باید نماز را تمام بخواند.
1341 اگر مسافر بداند كه مثلا ده روز یا بیشتر به آخر ماه مانده و قصد كند كه تا آخر ماه در جایی بماند باید نماز را تمام بخواند ولی اگر نداند تا آخر ماه چقدر مانده و قصد كند كه تا آخر ماه بماند، باید نماز را شكسته بخواند اگرچه از موقعی كه قصد كرده تا آخر ماه ده روز یا بیشتر باشد.
1342 اگر مسافر قصد كند ده روز در محلی بماند، چنانچه پیش از خواندن یك نماز چهار ركعتی از ماندن منصرف شود، یا مردد شود كه در آن جا بماند یا به جای دیگر برود، باید نماز را شكسته بخواند واگر بعد از خواندن یك نماز چهار ركعتی از ماندن منصرف شود یا مردد شود تا وقتی در آن جا هست باید نماز را تمام بخواند.
1343 مسافری كه قصد كرده ده روز در محلی بماند اگر روزه بگیرد و بعد از ظهر از ماندن در آن جا منصرف شود چنانچه یك نماز چهار ركعتی خوانده باشد روزه اش صحیح است و تا وقتی در آن جا هست باید نمازهای خود را تمام بخواند و اگر یك نماز چهار ركعتی نخوانده باشد روزه آن روزش صحیح است اما نمازهای خود را باید شكسته بخواند و روزهای بعد هم نمی تواند روزه بگیرد.
1344 مسافری كه قصد كرده ده روز در محلی بماند اگر از ماندن منصرف شود و شك كند پیش از آن كه از قصد ماندن برگردد، یك نماز چهار ركعتی خوانده، یا نه باید نمازهای خود را شكسته بخواند.
1345 اگر مسافر به نیت این كه نماز را شكسته بخواند مشغول نماز شود و در بین نماز تصمیم بگیرد كه ده روز یا بیشتر بماند باید نماز را چهار ركعتی تمام نماید.
1346 مسافری كه قصد كرده، ده روز در جایی بماند، اگر در بین نماز چهار ركعتی از قصد خود برگردد، چنانچه مشغول ركعت سوم نشده، باید نماز را دو ركعتی تمام نماید و بقیه نمازهای خود را شكسته بخواند، و اگر مشغول ركعت سوم شده نمازش باطل است، و تا وقتی در آن جا هست باید نماز را شكسته بخواند اگر چه داخل در ركوع ركعت سوم شده باشد.
1347 مسافری كه قصد كرده ده روز در محلی بماند اگر بیشتر از ده روز در آن جا بماند تا وقتی مسافرت نكرده باید نمازش را تمام بخواند و لازم نیست دوباره قصد ماندن ده روز كند.
1348 مسافری كه قصد كرده ده روز در محلی بماند باید روزه واجب را بگیرد و می تواند روزه مستحبی را هم به جا آورد و نماز جمعه و نافله ظهر و عصر و عشا را هم بخواند.
1349 مسافری كه قصد كرده ده روز در جایی بماند اگر بعد از خواندن یك نماز چهار ركعتی بخواهد به جایی كه كمتر از چهار فرسخ است برود و برگردد به محل اقامه خود، باید نماز را تمام بخواند.
1350 مسافری كه قصد كرده ده روز در جایی بماند اگر بعد از خواندن یك نماز چهار ركعتی بخواهد به جای دیگری كه كمتر از هشت فرسخ است برود و ده روز در آن جا بماند باید در رفتن و در جایی كه قصد ماندن ده روز كرده، نمازهای خود را تمام بخواند ولی اگر در جایی كه می خواهد برود هشت فرسخ یا بیشتر باشد باید موقع رفتن نمازهای خود را شكسته بخواند و چنانچه در آن جا قصد ماندن ده روز كرد، نمازش را تمام بخواند.
1351 مسافری كه قصد كرده ده روز در محلی بماند اگر بعد از خواندن یك نماز چهار ركعتی بخواهد به جایی كه كمتر از چهار فرسخ است برود، چنانچه مردد باشد كه به محل اولش برگردد یا نه، یا به كلی از برگشتن به آن جا غافل باشد، یا بخواهد برگردد، ولی مردد باشد كه ده روز در آن جا بماند یا نه، یا آن كه از ده روز ماندن در آن جا و مسافرت از آن جا غافل باشد، باید از وقتی كه می رود تا برمی گردد و بعد از برگشتن نمازهای خود را تمام بخواند.
1352 اگر به خیال این كه رفقایش می خواهند ده روز در محلی بمانند قصد كند كه ده روز در آن جا بماند و بعد از خواندن یك نماز چهار ركعتی بفهمد كه آنها قصد نكرده اند اگر چه خودش هم از ماندن منصرف شود، تا مدتی كه در آن جا هست باید نماز را تمام بخواند.
1353 اگر مسافر بعد از رسیدن به هشت فرسخ، سی روز در محلی بماند و در تمام سی روز در رفتن و ماندن مردد باشد بعد از گذشتن سی روز اگر چه مقدار كمی در آن جا بماند باید نماز را تمام بخواند ولی اگر پیش از رسیدن به هشت فرسخ، در رفتن بقیه راه مردد شود، از وقتی كه مردد می شود باید نماز را تمام بخواند.
1354 مسافری كه می خواهد نه روز یا كمتر در محلی بماند اگر بعد از آن كه نه روز یا كمتر در آن جا ماند بخواهد دوباره نه روز دیگر یا كمتر بماند همین طور تا سی روز، روز سی و یكم باید نماز را تمام بخواند.
1355 مسافری كه سی روز مردد بوده، در صورتی باید نماز را تمام بخواند كه سی روز را در یك جا بماند، پس اگر مقداری از آن را در جایی و مقداری را در جای دیگر بماند، بعد از سی روز هم باید نماز را شكسته بخواند.
مسائل متفرقه
1356 مسافر می تواند در مسجد الحرام و مسجد پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم و مسجد كوفه نمازش را تمام بخواند. ولی اگر بخواهد در جایی كه اول جزو این مساجد نبوده و بعد به این مساجد اضافه شده نماز بخواند احتیاط مستحب آن است كه شكسته بخواند اگر چه اقوی، صحت تمام است و نیز مسافر می تواند در حرم و رواق حضرت سید الشهدا علیه السلام بلكه در مسجد متصل به حرم نماز را تمام بخواند.
1357 كسی كه می داند مسافر است و باید نماز را شكسته بخواند، اگر در غیر چهار مكانی كه در مساله پیش گفته شد عمدا تمام بخواند نمازش باطل است. و نیز اگر فراموش كند كه نماز مسافر شكسته است و تمام بخواند باید نماز را دوباره بخواند، و اگر بعد از وقت یادش بیاید، بنابر احتیاط واجب باید قضا نماید.
1358 كسی كه می داند مسافر است و باید نماز را شكسته بخواند، اگر فراموش كند و بدون توجه و به طور عادت تمام بخواند نمازش باطل است، و نیز اگر حكم مسافر و سفر خود را فراموش كرده باشد در صورتی كه وقت داشته باشد نمازش را دوباره بخواند بلكه اگر وقت هم گذشته باشد بنابر احتیاط واجب باید قضا نماید.
1359 مسافری كه نمی داند باید نماز را شكسته بخواند، اگر تمام بخواند نمازش صحیح است.
1360 مسافری كه می داند باید نماز را شكسته بخواند اگر بعضی از خصوصیات آن را نداند مثلا نداند كه در سفر هشت فرسخی باید شكسته بخواند چنانچه تمام بخواند در صورتی كه وقت باقی است، باید نماز شكسته بخواند، و اگر وقت گذشته باید شكسته قضا نماید.
1361 مسافری كه می داند باید نماز را شكسته بخواند اگر به گمان اینكه سفر اوكمتر از هشت فرسخ است تمام بخواند وقتی بفهمد كه سفرش هشت فرسخ بوده، نمازی را كه تمام خوانده باید دوباره شكسته بخواند و اگر وقت هم گذشته باید شكسته قضا نماید.
1362 اگر فراموش كند كه مسافر است و نماز را تمام بخواند چنانچه در وقت یادش بیاید باید شكسته به جا آورد و اگر بعد از وقت یادش بیاید قضای آن نماز بر او واجب نیست.
1363 كسی كه باید نماز را تمام بخواند، اگر شكسته بجا آورد در هر صورت نمازش باطل است.
1364 اگر مشغول نماز چهار ركعتی شود و در بین نماز یادش بیاید كه مسافر است یا لتفت شود كه سفر او هشت فرسخ است چنانچه به ركوع ركعت سوم نرفته، باید نماز را دو ركعتی تمام كند و اگر به ركوع ركعت سوم رفته نمازش باطل است ودر صورتی كه به مقدار خواندن یك ركعت هم وقت داشته باشد باید نماز را شكسته بخواند.
1365 اگر مسافر بعضی از خصوصیات نماز مسافر را نداند، مثلا نداند كه اگر چهار فرسخ برود و همان روز یا شب آن برگردد باید شكسته بخواند، چنانچه به نیت نماز چهار ركعتی مشغول نماز شود و پیش از ركوع ركعت سوم مساله را بفهمد باید نماز را دو ركعتی تمام كند و اگر در ركوع ملتفت شود نمازش باطل است و در صورتی كه به مقدار یك ركعت از وقت هم مانده باشد باید نماز را شكسته بخواند.
1366 مسافری كه باید نماز را تمام بخواند اگر به واسطه ندانستن مساله به نیت نماز دو ركعتی مشغول نماز شود و در بین نماز مساله را بفهمد باید نماز را چهار ركعتی تمام كند و احتیاط مستحب آن است كه بعد از تمام شدن نماز دوباره آن نماز را چهار ركعتی بخواند.
1367 مسافری كه نماز نخوانده اگر پیش از تمام شدن وقت به وطنش برسد، یا به جایی برسد كه می خواهد ده روز در آنجا بماند باید نماز را تمام بخواند و كسی كه مسافر نیست اگر در اول وقت نماز نخواند و مسافرت كند در سفر باید نماز را شكسته بخواند.
1368 اگر از مسافری كه باید نماز را شكسته بخواند نماز ظهر یا عصر یا عشاء قضا شود باید آن را دو ركعتی قضا نماید اگرچه در غیر سفر بخواهد قضای آن را به جا آورد و اگر از كسی كه مسافر نیست یكی از این سه نماز قضا شود باید چهار ركعتی قضا نماید اگرچه در سفر بخواهد آن را قضا نماید.
1369 مستحب است مسافر بعد از هر نمازی كه شكسته می خواند سی مرتبه بگوید: "سبحان الله و الحمد لله و لا اله الا الله و الله اكبر" و در تعقیب نماز ظهر و عصر و عشا بیشتر سفارش شده است. بلكه بهتر است در تعقیب این سه نماز شصت مرتبه بگوید.